Direr "Nosorog" i "Četiri jahača Apokalipse"

Pop art umetnici

Piter Blejk. Za vreme kasnih 1950ih, Blejk je postao jedan od najpoznatijih Britanskih pop umetnika. Blejk je bio uključen u grupu egzibicionista na institutu Contemporary arts i imao je prvu solo egzibiciju 1960. To su bili prvi znaci rasta Britanskog pop arta. Blejk je isto nacrtao nekoliko značajnih omota muzičkih albuma. 1969. godine Blejk je napustio London da bi živeo blizu Batha. Blejkov rad je tada promenio pravac praveći scene bazirane na Engleskom folkloru i likovima iz Šekspira. Blejk se vratio nazad u london 1979. i njegov rad se vratio ranije popularnim kulturnim krugovima. Proglašen je za Rojalnog akademika 1981. godine. U februaru 2005. godine Ser Piter Blejk muzička art galerija bila je otvorena.
Roj Liktenstajn je rođen 27. oktobra 1927 godine. Bio je američki slikar i jedan od osnivača pop arta kao pokreta koji predstavlja kritiku tehnike,a veliča masovne medije i ikone pop kulture. Roj Liktenstajn je studirao sa slikarom Redžinaldom Maršom. Završio je studije umetnosti na univerzitetu u Ohaju. A od 1946 do 1951 i predavao na tom univerzitetu. Bio je i profesor na koledžu Njujorškog državnog univerziteta i na koledžu Daglas. Godine 1957 počinje da slika u stolu američkog ekspresionizma a do tada je slikao teme sa američkog Zapada u različitim modernističkim stilovima. Kasnije počinje da se interesuje za likove iz stripova i 1960. godine je naslikao Miki Mausa i Paja Patka za svoju decu. Ubrzo posle toga otkriva skrivene mogućnosti estetske interpretacije koje su se nametale premeštanjem ikona masovnih medija u kontekstu lepih umetnosti.

Endi Vorhol je rođen 6. avgusta 1928. godine, a umro je 22. februara 1987. Endi je bio američki slikar, režiser, publicista, glumac i najveća figura pop arta. Ro kao Endru Varhola u Pitsburgu, studira dizajn na univerzitetu Karnegi Melon nakon čega odlazi u Njujork.
Kontroverzna figura celo zivota Vorhol je inspiracija za predstave, knige i dokumentarne filmove od svoje smrti 1987.Početkom 1960ih Vorlok je bio uspesan komercijalni ilustrator.Ovi crtezi su se uglavnom sadrzali od grafika crtanih mastilom ,tehnika koja je mnogo uticala na njegove umetnicke početke.Voleo je poznate licnosti tako da je i njih slikao. Vremenom je prešao sa slikara na dizajnera slika.Proizvodio je i komicna i ozbiljna dela.

Dušan Otašević je rodjen 25. decembra 1940. godine u Beogradu. Diplomirao je 1966. godine na Akademiji likovnih umetnosti. Imao je oko četrdeset samostalnih izložbi i izlagao je svoja dela na brojnim grupnim izložbama u zemlji i inostranstvu. 1972. godine izlagao je i na Venecijanskom bijenalu. Dobitnik je više nagrada medju kojima su i " Politikina ", nagrada " Mića Popović ", " Sava Šumanović " i nagrada " Ivan Tabaković ".

Renesansa

Renesansni umetnici

Đoto

On je preteča renesansne umetnosti u četrnaestom veku, firentinski slikar. Njegove freske se nalaze u Kapeli del Arena u Padovi. Kompoziciju svojih slika Đoto je zamislio u prostoru u koji unosi skromne elemente pejzaža. Na njegova iskustva nadovezuju se mnogo slikari rane renesanse. Bio je takođe slikar, arhitekta, skulptor. Radio je i u Rimu, ali njegov mozaik u Bazilici svetog Petra nije sačuvan. Zatim je slikao freske u Padovi. Radio je takođe i u firentinskoj bazilici Santa Kroće. Kasnije je radio i u Napulju. Kada se vratio u Firencu dobio je mesto nadzornika grada i katedrale.

Leonardo da Vinči

Italijanski slikar, skulptor, graditelj, istraživač prirode, tehnički stručnjak i izumitelj. Prvo njegovo delo prikazuje pejzaž sa širokom dolinom usred koje se nalazi grad Firenca. Još jedna njegova poznata slika je "Krštenje u Jordanu". S razdobljem njegovog boravka u Milanu počinje njegova zrela faza. Iz tog perioda sačuvana su dva dovršena dela. Njegova najpoznatija dela su "Mona Liza", "Poslednja večera" na kojoj je na sredini slike prikazana Isusova figura, ona je centralna, nemir na slici je povećan grupama sa jedne i sa druge strane, trodimenzionalni prozor koji se nalazi u pozadini sa polukružnim lukom. Ovo je nesumnjivo besprekorna konstrukcija naslikanog prostora. Svoje delo "Sveta Ana" započeo je u Firenci , ova slika je pobudila divljenje Firentinaca. Na ovoj slici se vidi primer piramidalne kompozicije. Ovo ostvarenje je uticalo na Rafaela, Bartolomea, pa čak i Mikelanđela.
Trebalo je da naslika sliku koja bi ukrasila Palaco Vekio, izabrao je temu bitka kod Agiarija i tako se takmičio sa mladim Mikelanđelom. Ova slika svojom uznemirenošću nagoveštava Barok. Bila je uzor mnogim drugim slikama bitaka, počevši od Rafaela do Dela Kroa, postala je prava "škola sveta".
Tipičan portret visoke renesanse je "Mona Liza". Žena firentinskog trgovca, Frančeska del Đokonda. Sedi prekrštenih ruku i već vekovima svojim zagonetnim osmehom zbunjuje ljude.
Leonardo da Vinči je veliki umetnik visoke Renesanse, njegova slava nikada nije potamnela, jedan od najvećih genija ljudskog roda. Njegovi podsticaji su dosezali do baroknih spomenika.

Mikelanđelo Buonaroti

Italijanski slikar, vajar, graditelj i pesnik. Jedna od njegovih najpoznatijih skulptura je "Bahus" koji se nalazi u Firenci, "Mojsije" (Rim), "Robovi"(Firenca), David (Firenca), Pijeta (Rim). Njegov najlepši kip je možda "David". To je zreo mladić sa jakim rukama, koji svojim energičnim stavom i celim oblikom predstavlja prvi umetnički uzor vremenu i gradu.
Da bi se takmičio sa Leonardom izradio je karton za fresku koja je trebala ukrasiti dvoranu del Konsiljo u Palaco Vekio sa sadržajem "Bitka kod Kašine ". U njoj je prikazao scenu kako su vojnici za vreme kupanja u Arnu, iznenađeni pozivom na oružje. Prikazao je zbirku pokretnih muških aktova.
Odlazi ponovo u Rim, gde je odslikao svod Sikstinske kapele. Ovo delo je ostvarenje ideala visoke Renesanse. To je veliki ciklus fresaka prilagođen arhitekturi svoda, sastoji se od tri međusobno logički povezane celine. Najveća freska u Rimu je i najznačajnije njegovo slikarsko delo je "Poslednji sud", a poznato je i "Brutovo poprsje". U svom delu povezao je tri umetničke strukture vajarstvo, slikarstvo i arhitektura.

Rafael

Italijanski slikar. Njegova značajna dela su "Autoportret", "Tri gracije", "Vitezov san", "Raspeće". Prvo majstorsko delo, znatno zrelije, "Marijanine zaruke"(Milano, Brera) sa crvkom u pozadini koja podseća na Bramanteov mali hram. On je jedan od najznamenitijih slikara Madone. Vatikanske odaje ukrašene su Rafaelovim freskama. To su visoko renesansne kompozicije. Jedna od njegovih najslavnijih slika je "Atinska škola".
Postaje graditelj nakon smrti Bramantea, bio je prvi arhitekta Bazilike svetog Petra. Bio je neka vrsta glavnog konzervatora u Rimu. Bavio se i scenografijom. Od arhitektonskih dela pripisuje mu se Vila Madona, Kapela Kiđi, Palazo Vidoni, Palazo Pandolfini u Firenci.

Donatelo

Italijanski skulptor. Sa kojim započinje era ranorenesansnog vajarstva. Njegovo stvaranje polazi od životne i prirodne stvarnosti, a oplođuje se antičkim idealom istine i harmonije. Središte njegovog stvaranja je Firenca, Piza, Siena.
U prvoj fazi izvodi u mramoru niz kipova. Oko 1430. godine nastaje efebski graciozni David, prvi bronzani akt, koji u firentinskoj skulpturi je simbol ideala snage, isti motiv je kasnije obradio i Mikelanđelo. Donatelov "Nikolo da Uzano" je prvo portretno poprsje čoveka ateiste, izrađeno nakon doba antike.
Posle Rima odlazi u Padovu, to je novo razdoblje njegovog stvaranja. Izvodi brojne radove za crkvu sveti Antun, reljefe, kipove svetaca... Spomenik mletačkog kondotijera u bronzi, Gatamelate, koji se nalazi ispred crkve smatra se njegovim životnim delom.
Njegovo stvaralaštvo usresređeno je na oblikovanje ljudskog tela. Dobar je poznavalac anatomije i u kamenu, bronzi, mramoru i drvetu uspeo je da prikaže ljudska stanja od harmonične smirenosti do dramske impulsivnosti.

Ticijan

Italijanski slikar. Jedna od njegovih čuvenih slika je "Asunta" nalazi se u Veneciji. Zatim dve značajne mitološke slike "Slavljenje Venere", "Bakanal" (Madrid, Prado). Za porodicu Pesaro nastaje znamenita Pala Pesaro, njena kompozicija mnogo je uticala na kasnije umetnike Paolo Veronese Ludoviko Karaći i nagoveštava oltarno slikarstvo Baroka. Bio je takođe i dvorski slikar. Na njegovim slikama nalazi se Karlo V. Uticao je kao kolorist i stvaralac tipa ženske lepote. Crtao je akte kao što su "Urbinska Venera", "Venera i Amor". Crtao je i pejzaže, ali uvek su dominirale ljudske figure.

Botičeli

Italijanski slikar, najčuvenija dela su "Primavera" i "Rađanje Venere". Radio je po naruđbini Lorenza di Piera Medičija. Na prvoj slici se nalazi pejzaž prirode iz kojeg se izdižu figure, novi ideali lepote. Izdužene devojke dugih vratova, pljosnatih grudi i koščatih prstiju. One kao da lebde više nego što stoje čvrsto na zemlji. Odlikuju se ustalasanim ritmom i elegancijom.
On je predstavnik neoplatonizma, cilj umetnosti je nešto lepo, nestvarno, iznad prirode, neuhvatljiv ideal. Negira da je cilj slikarstva objektivno prikazivanje prirode.
Likovi na njegovim slikama imaju izraz nestvarne lepote i lišavaju ih svakog traga grube senzualnosti. Devojke su uglavnom anđeoskog lika, sanjarske zanesenosti i tužne ozbiljnosti.

Jan van Ajk

Najslavniji predstavnik staro-holandskog slikarstva. Bio je začetnik nove epohe renesanse u zemljama severno od Alpa. Cenjen zbog svoje briljantne tehnike i smisla za realizam. Osnivač je flamanske škole slikarstva. Na platnima nema više uticaja antičkih uzora. Razvio je realizam u slikarstvu. Njegove slike karakterišu blistave boje i kontrasti svetlo-tamno (chiaroscuro). Verno prikazuje čoveka i prirodu. Detaljno slika pejzaž i naglašava ljudsku individuu. Najpoznatija dela su mu "Gentski oltar", "Madona u crkvi", "Supružnici", "Čovek sa crvenim turbanom".

Hieronimus Boš

Holandski slikar, smatran je vizionarom. Nije mu bila dovoljna jedna slika da bi na njoj rekao sve što hoće, pa je često pravio triptihe. Dao je vizije u svim mogućim vidovima, od podzemnih zona Pakla do psihoanalitičkih detalja. Na njegovim slikama se nalaze dijabolične ilustracije. Mnogi slikari su ga imitirali, a takođe je uticao na formiranje Pitera Brojgela, i na nadrealiste dvadesetog veka sve do Salvadora Dalija. Najpoznatija dela su "Ivan Krstitelj u pustinji", "Vrt uživanja", "Radosti života".

Piter Brojgel stariji

Ne zna se mnogo o njegovom životu. Brojgelove slike dela su gradskog stanovnika koji je, svakako, poznavao seoski život, ali čiji je nivo obrazovanja mogao da bude stečen samo u gradskim uslovima. Tako da se zaključuje da je odrastao u gradu. Bio je poznavalac Biblije, lingvistika, filosofije. Govorio je latinski, a verovatno grčki i hebrejski. U svojoj umetnosti borio se protiv boravka španskih trupa u Holandiji. Putovao je u Italiju, slušao je savete italijanskih umetnika, ali ih nije kopirao, već je njihov primer u njemu dugo sazrevao. Od njih je prihvatio samo nadahnuće. Brojgel je bio naučnik, a ne samo slikar. Suprotstavljao se teološkoj tradiciji koja je davala otpor novom duhu. Dugo vremena je proveo u Rimu. Inspiracija mu je bio Mikelanđelo. Sikstinska kapela je na njega ostavila snažan utisak. Nije pravio takva dela, ali je pravio skice i nosio pouke Buonarotijevih fresaka. Zatim odlazi u Napulj, Kalabriju, Palermo i Mesinu.
Slikarstvo Hieronimusa Boša je u njemu probudilo želju da se bavi slikarstvom. Brojgel je kod Boša našao mnogo ideja koje su mu bile bliske.
Smatra se jednim od najsavršenijih slikara svog vremena. U pejzaže koje je slikao uvodi mnogobrojne ličnosti, predmete, životinje, decu, sa dostignutom vernošću i preciznošću. Njihovi pokreti su puni života i raznovrsnosti.
Proučavao je čoveka u njegovom odnosu sa drugim ljudima, tu ponekad postaje pesimista. Prikazivao je realnost, svet u kome živimo, svet u kome je sve okrenuto naopako, a ljudska glupost se svuda ogleda. Ne izdvaja čoveka iz grupe, nikada nije radio portrete, nikada nije slikao vojskovođe, prinčeve, heroje. On je voleo ljude čak i ako je prikazivao njihovu glupost, iznosio njihovu nakaradnost. Video ih je onakve kakvi su stvarno bili. Njegova umetnost se zasniva na velikom broju zapažanja svakodnevnog života svog naroda.
Najpoznatija dela:
"Velika riba jede malu ribu"; to je ilustracija poznate poslovice tog doba.
"Ikarov pad"; sa leve strane slike vidi se svetla tačka, to je ustvari leš nekog starca. Slikar je ovim delom hteo da kaže da plug na zemlji, sredstvo kojim se služiš, prelazi i preko leševa.
"Pokolj vitlejemske dece"
"Propoved Jovana Krstitelja", neki autori veruju da je Brojgel nacrtao svoj autoportret i portret svoje žene i tašte.
"Debelog čoveka napadaju dva mršava", ova slika se još zove "Bitka poklada i posta", prikazuje borbu između bogataša i sirotinje toga doba.
"Vavilonska kula", "Pogled na Napulj", "Pad anđela"...

Albreht Direr

Rođen je u Ninbergu. Radi kao slikar, crtač i grafičar u svojoj radionici. Izrađuje kompozicije drvoreza. Zatim radi na seriji drvoreza Marijin život. Nastaju ciklusi: "Velika pasija", "Marijin život", obnavlja se izdanje "Apokalipse". Bio je značajan umetnik portreta, na kojima je ovekovečio lica svojih prijatelja i uticajnih savremenika.
Ciklusi drvoreza završavaju se predstavama o stradanju Jovana Krstitelja i Isusa Hrista. Predstave raspeća prikazuju Direra kao grandioznog nastavljača i stvaraoca nemačko-holandske umetnosti XV veka. Sveto trojstvo iz 1511. godine gotovo zalazi u baroknu umetnost.
Najpoznatije grafike su: "Nosorog", "Nošenje krsta", "Mihailo u borbi sa aždajom", "Četiri jahača Apokalipse"...

Uvod u Renesansu

U renesansnom periodu ne postoji jedinstveno definisanje estetičkog fenomena i same estetike kao grane filozofije umetnosti. Karakteristika je uspostavljanje tzv. nove umetnosti i sa time u vezi, pojava nove estetike. U ovom periodu se, još uvek, posebno ne razdvajaju estetika i umetnost, odnosno filozofija, formiraju se samo značajne teorije arhitekture koje su nastale u poznoj Gotici.

Zavisno od dela Evrope, i uticaja podneblja imamo tako Renesansu u Severnoj Italiji i ostalim delovima Italije, u Španiji, u Nemačkoj i itd. Koncept razvoja renesasnih teorija arhitekture je bio promenljiv i bez univerzalnosti i nije moguce utvrditi jedinstvenu teoriju u ovom istorijskom razdoblju. U istoriji umetnosti i teorijama arhitekture ovog perioda se vidi raznovsrsnost u razmišljanju i podjednako je vazan element subjektivizma, tj. individualno mišljenje, kao i objektivizam, koji je u srednjovekovnoj estetici bio kljuš teorije, tj. teologija koja je definisala i propisivala estetičko prosuđivanje, kako umetnosti, tako i arhitekture, kao njene grane. Teži se, da se na racionalniji način opiše sve što se u prirodi moze spoznati, kao sto su mnoštvo formi i procesa, koje su nastale pomoću univerzalnog Božanskog duha, ali je razvijen i proces individualnog tumačenja, koji se takođe koristi i u kulturi i umetnosti ovog perioda. Slobodni građanski duh koji je formiran jos u poznogotičkom periodu i traženje drugačije političke i ekonomske afirmacije utiče i na estetiku i formiranje slobodnih udruženja i za umetnost, pa i arhitkekturu kao stvaralaštvo renesansnih majstora. Formira se nova filozofija nazvana humanizam, koja posmatra umetnika i kao individualca, mada se ne zanemaruje religioznost, ni u ovom periodu.

U estetičkom smislu, obnavlja se antički period i ugledanje na prirodu i njeno proučavanje, bez postojanja egzegeze i anagogije, već svaki odnos u prirodi je upravo ono što pokazuje. Ovo se naročito vidi u delima italijanskih majstora iz Severne Italije, a kasnije prenosi na celu Italiju, kao uticaj u zreloj fazi razvoja Renesanse. Umetničko delo je i edukativnog karaktera, ono je proizvod druge svesti tj. stvaralačkog procesa, kao poseban svet iskazivanja čoveka; u ovom periodu se i ispituje ljudska genijalnost, kao i kreacije raznih ideja, pogleda na prirodu i svet. Oblast filozofije humanizma se prebacuje iz oblasti teološkog poimanja sveta, sada, kao vise individualni nacin sagledavanja objektivne realnosti, ali i uz postovanje teologije kao nauke o Božanskom uređenju, sagledava isto tako, i subjektivni proces stvaralaštva, delujući na prostorima Evrope.

Svako ko je umetnik sada, može dati svoje tumačenje i u arhitekturi se tako javljaju novi teoretičari, po uzoru na antičku tradiciju. Postoje odredjene zakonitosti u estetskom smislu, koje se postuju, i nijedan individualizam kao ni onaj u estetici nije oslobođen odgovornosti. Period rane renesanse je vezan za XV vek i Italiju, i ime Leona Batista Albertija kao autora, i karakteristike da je procesno vezan, jos uvek, za srednjovekovna tumačenja, i u vezi sa tim, načine razmišljanja. Važan aspekt u estetičkom kontekstu je ideja o kontinuitetu i razvoju umetnosti, dok u arhitekturi nema jos ideja o stilovima, ali zato postoji ideja o starima i modernima. Moderno doba je, tako, renesansni period u razvoju kulture i ljudskog drustva. Alberti preuzima mnoge ideje od Vitruvija, kao jasnoću proporcije i geometrije, funkcionalnosti i ljupkost arhitekture.

Tako se pojavljuje termin dobre arhitekture, kao nove renesansne sa aspektima i elementima, i naročito se ovi aspekti razvijaju u periodu zrele renesanse.Vladao je otvoren odnos prema tome šta je dobro a sta loše, ali nema stilskih definicija propisane arhitekture, objekat tako odgovara funkciji, ima definisanu formu i proporcije ali je dozvoljena komunikacija i sa arhitekturom prošlosti tj. antičkim periodom arhitekture. Slično, kao i u periodu gotike, koriste se elementi opšte arhitekture u kategorizaciji i to elementi pozno rimske, romaničke i gotičke arhitekture. U ranorenesasnoj arhitekturi se najvise oseća uticaj poznorimske arhitekture, dok kod Albertija arhitektura ima elemente gotičkih i romaničkih katedrala, linearno se pomatraju stvari i tako linija prikaza daju duh objektima, a sve drugo se uzima iz prirode, po ugledu na gotičko razmišljanje.

Još uvek, potpuno, se ne definišu trodimenzionalni objekti i osećanje prostora posmatrača je tek sekundarno i po nekim teorijama naše oko ne sagledava perspektivu, vec je to dvodimenzionalno. Crtež je veoma bitna komponenta prikaza arhitekture, u dve dimenzije se doživljava i treća pomocu sklopova; arhitektura se definiše pomocu okvira i čistih površina, koje su tako, odraz i trece dimenzije, kod Bruneleskija i Albertija. Preko ovih planova se odvija i estetička percepcija prostora i svega sto on sačinjava. U Renesansi se prihvata rimska arhitektura, kao kontinuitet graditeljstva, i preko toga stvara nova ideja o transformacijama i građenjima novog kao renesansnog, sa elementima antičkog uticaja. Postoji raznovrsnost umetničkih tvorevina, kao i raznovrsnost i otvorenost u prosuđivanju svih tih principa. Arhitektura se poistovećuje sa ljudskom figurom i proporcijama, i kao Vitruvijeva ideja se prenosi, i na renesansnu delatnost i stvaralačko, prerađuje se i čini materijal za stvaranje nove arhitekture.

Rana renesansa nije definisala proporcije , kao sto su ih dali Vinjola, a kasnije i Andrea Paladio. Strogo i strikno definisani proporcijski sistemi su bili odraz kvaliteta i vrednosti građevina i nekog vida univerzalnosti i u estetičkom smislu. Kasnije u arhitekturi će se neprestano ponavljati primena Paladijevih proporcija i njihovih odnosa na delovima građevine kao univerzalni metod u nekim delovima Evrope. Takođe, ideje o kući kao organizmu i poređenju sa ljudskim telom postaju u 17. i 18. veku uticajne na estetička tumačenja. Što se tiče Paladijevih proporcija dodaje im se treća dimenzija u odnosu na Albertija i tako predstavljaju univerzalan sistem za primenu, dolazi do organskog pristupa u proporcionisanju umetničkih građevina, kao važnoj komponenti arhitekture. Važne su i estetičke teorije o sadržaju forme, vezane za arhitekturu i građevinarstvo, koje se razlikuju u odnosu na antička i srednjovekovna shvatanja. Najvažnije da se sadržaj ne odbacuje od forme, vec se formi daje novi sadržaj. U renesansi se meša individualno sa kolektivnim, priroda potiče od duha, ali se ne tumači simbolički, vec putem prirode. Tumačenja arhitekture se odvijaju preko autora i preko poetike, zanimljivih sadržaja. Takođe, svaki autor daje svoj traktat o arhitektonskim delima ili slikarstvu. Takodje proučava se i dalje crkvena arhitektura, ali i građanska podjednako zastupljena u tumačenjima. Kod tumačenja crkvene arhitekture se koriste srednjovekovni uticaji u tumačenjima i simbolika uticaja kao i veza sa čovekovim organizmom i telom građevina.Tako, u renesansi, postoje rasprave vezane za strukturu tela, analogno strukturi građevina. Antropomorfne mere koriste se i primenjuju i u graditeljstvu. Posmatraju se aritmetički i proporcijski odnosi brojeva i kombinuje osnovna i antropomorfna geometrija. Renesansa, takodje, daje mogućnosti subjektivnog tumačenja simbola i stilskih elemenata tj. figura kod građevina.

Umetničke tvorevine su vezane za pripadnost određenim filosofskim skolama i gradovima npr. poznata je Firenca sa čuvenim akademijama, Leonardo da Vinči je tako podržavao aristotelovske teorije, a Mikelanđelo Buonaroti platonističke ideje, što se i vidi u njegovim likovnim i graditeljskim kompozicijama. Arhitektura je služila i kao poetika, ali i kao osnov romana. Takođe, renesansni arhitekti su često bili i književnici. Tumačenje arhitekture se odvija preko metafora, alegorija i stilskih figura, ali i impresija tj. utisaka, tako da simboli više nemaju primarnu funkciju u tumačenju tekstova, kao što su imali u srednjovekovnom kontekstu stvaralaštva. Opisuju se ne samo građevine, već i karakteri, i vrše se poređenja sa enterijerima, gde svetlo npr. ima primarnu funkciju, ali ne kao duhovnost, već kao priroda i njena manifestacija. Etika i estetika se ovde susreću, u elementima stvaralaštva i sve posmatrano kroz funkcionalnost objekata i neobičan kontekst u kome nastaju objekti.

Često sve podseća na scenu, pa se prostoru daje dodatno element poetičnosti, teatralnosti, metaforičnosti, ali i psihološki se posmatra kontekst, naročito, u kasnoj renesansi, što vodi ka baroknom viđenju estetike. Arhitektura, tako, ako je crkvena, budi osećaje straha, a kao građanska budi osećanja prijatnosti. Uticaji renesanse na arhitekte Ledua i Bulea su više nego očiti. Eksperimentiše se i sa perceptivnim svojstvima arhitekture, estetika se ne formira samo u okviru traktata o arhitekturi i traktata o slikarstvu, vec i kroz ozbiljna dela autora, gde već postoji jezik upotrebe arhitekture. Autori poput Albertija i Paladija, preuzimanjem elemenata od antičkog Vitruvija, oslobađaju novu arhitekturu i usmeravaju ka individualnom izrazu, što se vidi iz njihovih teorija o arhitekturi.

Andy Warhol

POP ART

Pop-art je kao termin i kao ideja rođen u Engleskoj ali je početkom šezdesetih godina doživeo snažan razvoj u Americi, naročito u Njujorku gde su nekoliko umetnika nezavisno jedan od drugog počeli da rade na način koji je bio blizak njihovom prethodnom iskustvu sa komercijalnom reklamom. Na nastajanje pop-arta uticali su asamblaži neodade, zatim Robert Raušenberg sa Combine-paintings i Džasper Džons koji je predmet pretvorio u sliku i time na metaforičan način ukinuo razliku između slike i života. Oni su otvorili put prvoj generaciji pop-artista u kojoj su vodeću ulogu igrali Endi Vorhol, Roj Lihtenštajn, Tom Veselman, Džems Rozenkvist i Klas Oldenburg.

Pop-art je preuzeo ikonografiju koju je našao u medijumima masovne kulture: u džinovskim plakatima, stripovima, novinama, filmovima, neonskim reklamama, ambalaži, etiketama, u tim predmetima velikih serija koji podstiču masovnu potrošnju i uče savremenog čoveka šta da jede i pije, kako da se oblači, gde da se zabavi. Oni stoje između čoveka i sveta kao modeli stvarnosti koji prodiru u njegovu podsvest i opredeljuju njegovo ponašanje. Italijanski kritičar Akile Bonito Oliva tačno je rekao da je američka civilizacija uvela jedno shvatanje potrošnje kao kanibalizma i tu glad (velike proizvodnje za predmetima potrošnje) ništa bolje ne ilustruje do masovni amblemi u pop-artu koje je proizvela statistička mašta. Stilizacija plakata, reklama i stripova toliko je podržavana kao manir tako da se učešće umetnika najčešće svodilo na izbor predmeta, na uveličavanje ili umanjivanje već gotovih produkata masovne kulture. Lihtenštajn je radio monumentalne stripove, Vorhol plakate i ambleme za koka-kolu i Kembel supu, Veselman televizijske reklame.

Umetnikova imaginacija je svesno dovedena do nulte tačke, on predmete nije ni stvarao ni zamišljao već ih je prosto uzimao iz realnosti kojom je okružen, iz tog huserlovskog sveta života, i prenosio u dela bez ikakvog sentimentalnog i psihološkog podteksta ili namere. Predmet u pop-artu nije imao nikakvu drugu funkciju do da bude to što jeste: inertna slika jednog modela predmeta. Ako su optička i kinetička umetnost autentični proizvodi civilizacije, pop-art je pravi izraz potrošačkog društva i reklamokratije. Sve je tu: neonsko bilje koje raste po velikim gradovima, pop-zvezde i rok-pevači, filmski idoli i junaci stripa, bilderi i supermeni, luksuzna kola, aparati za domaćinstvo, roba, svet izobilja i zastrašujućih potrošačkih mogućnosti. "Pop-art gleda napolje u svet, kaže u jednoj anketi Roj Lihtenštajn, izgleda da on prihvata svoju okolinu koja nije ni dobra ni loša, već drukčija - jedno drugo stanje duha. Moram odgovoriti da ja to prihvatam zato što to postoji tu u svetu". Ništa bolje od ovih reči ne objašnjava programske stavove pop-arta. S njim smo dobili umetnost konstatacije i statističkog popisa stvarnosti koji se sprovodi bez emotivnog, idejnog ili kritičkog stava, tačno onako kako je rekao Endi Vorhol:"Razlog mog slikanja na ovaj način je taj što hoću da budem mašina; i ja osećam da sve što radim, a uradim to poput mašine, jeste upravo ono što sam i želeo da uradim". Prihvatanje stvarnosti samo zato što ona postoji dovodi umetnost u položaj da i ne želeći to, u stvari glorifikuje mit potrošnje i fetišizira subkulturu koja cveta u masovnim medijumima, robnim kućama i industrijama za zabavu.

Da li su ti amblemi koje slika pop-art stvarni "životni sadržaji modernog čoveka", ili je njih morala da stvori jedna dezorijentisana civilizacija kako bi iz odnosa ljudi prema društvu istisnula i ukinula svoje prave probleme? Možda je pitanje suviše sociološko, postaknuto pristajanjem na "mehanizaciju duše", ali u traženju odgovora pođimo od razlike između znaka i stvarnosti.

V. Bimel je definisao pop-art kao antiplakatsku umetnost i kao "izraz pobune masa protiv elite" na osnovu razlike između komercijalnog plakata i pop-slike koja prikazuje isti predmet: plakat mami i upućuje na određeni proizvod dok slika upućuje na "mamljenje" i predočava opasnost od njega. U neposrednoj slikarskoj praksi pop-arta teško je uočiti ovakvu razliku između slike i modela a još teže nameru da se "postigne odstojanje od onoga što je reprodukovano". U suštini, opaža se razlika drugog tipa: između modela i stvarnosti (slika ostaje statički, inertan izraz modela).

Na primer, filmska industrija je iz komercijalnih razloga stvorila od Merlin Monro mit sreće, radosti i blistavog uspeha. Potrošači mita identifikovali su se s takvom mitskom slikom najčešće zbog kompenzacije za svoj sumorni i ispražnjeni život, ili su u nju projektovali psihičke impulse drugog tipa. Pitanje se postavlja: da li je stvarni sadržaj života ta mitska slika koju prikazuje pop-art, ili ono što stoji iza tog modela, u duhovnoj praznini koja je dovela i do mita i do identifikacije s njim. Kakva je tu pozicija umetnika koji se, kako kaže Rozenkvist, uključuje u komercijalno reklamiranje koje dovodi do određene vizuelne inflacije? Zbog toga bi se moglo reći da pop-art ne otkriva već prikriva stvarnost; on ne slika istinu već komercijalne modele stvarnosti koji su propušteni kroz programske filtere potrošačke psihologije.

U tom pogledu on je vrlo blizak ruskom socijalističkom realizmu koji je svoje modele stvarnosti izgradio na lažnoj predstavi zdravog, radnog i nasmejanog društva.